آشنایی با اصطلاحات مربوط به مانیتور

در ادامه مهم‌ترین اصطلاحات مانیتور را معرفی کرده و بررسی می‌کنیم:

پارگی تصویر (Screen Tearing)

پارگی تصویر (Screen Tearing) اتفاقی‌ست که در هنگام انجام بازی یا نمایش ویدیو روی مانیتور رخ می‌دهد. این اتفاق در اثر عدم هماهنگی بین نرخ تازه‌سازی مانیتور (Refresh Rate) و نرخ ایجاد تصاویر توسط کارت گرافیک (Frame Rate) به وجود می‌آید.

وقتی که نرخ تازه‌سازی مانیتور و Frame Rate مانیتور با هم هماهنگ نباشند، ممکن است مانیتور یک تصویر جدید را نمایش دهد در حالی که کارت گرافیک هنوز در حال ایجاد تصویر قبلی است.

این موضوع باعث ایجاد خطوط و برش‌هایی از تصویر روی مانیتور می‌شود که به آن پارگی تصویر یا screen tearing می‌گویند.

برای رفع پارگی تصویر، معمولاً از فناوری‌هایی مانند V-Sync یا FreeSync (برای کارت‌های گرافیک AMD) و G-Sync (برای کارت‌های گرافیک NVIDIA) استفاده می‌شود

پیکسل

پیکسل (Pixel) مخفف دو کلمه Picture Element است و به یک نقطه رنگی در تصویر دیجیتال اشاره دارد. مانیتور‌ها، تلویزیون‌ها، دوربین‌های دیجیتال و همه صفحات دیجیتالی از این نقاط رنگی تشکیل شده‌اند. با کنار هم قرار گرفتن پیکسل‌ها، تصاویر و ویدئوهای مختلف ایجاد می‌شوند.

هر پیکسل دارای یک رنگ اصلی است که معمولاً با استفاده از سه رنگ اصلی قرمز، سبز و آبی (RGB) تولید می‌شود. با تغییر شدت نور هر رنگ اصلی در هر پیکسل، تصویر مختلفی با رنگ‌ها و جزئیات متفاوت به وجود می‌آید.

پنل IPS

پنل IPS یا In-Plane Switching یک نوع تکنولوژی ساخت مانیتور است که توسط شرکت Hitachi در سال 1996 ابداع شد.

پنل IPS از یک LCD تشکیل شده است که می‌تواند جهت چرخش و تغییر جهت بین پیکسل‌ها را به حداقل برساند. این ویژگی باعث می‌شود تصاویر از زوایای مختلف به خوبی قابل مشاهده بوده و بدون تغییر رنگ و وضوح دیده شوند.

از ویژگی‌های دیگر پنل‌های IPS می‌توان به دقت بالا، وضوح بیشتر، رنگ‌های دقیق‌تر و مصرف کمتر انرژی نسبت به دیگر تکنولوژی‌های ساخت پنل مانیتور اشاره کرد.
به دلیل این ویژگی‌ها، پنل‌های IPS معمولاً برای کاربردهای حرفه‌ای، طراحی گرافیک، ویرایش تصاویر، بازی و استفاده روزمره محبوبیت دارند.

پنل OLED

پنل OLED یا Organic Light Emitting Diode یک نوع فناوری پیشرفته برای ساخت پنل مانیتورهاست که از ماده‌های آلی برای تولید نور و نمایش تصاویر استفاده می‌کند.

در پنل OLED، هر پیکسل به طور مستقل قادر به تولید نور خود بوده و مانند LCDها نیازی به نور پس‌زمینه ندارد. این ویژگی باعث می‌شود پنل‌های OLED کنتراست بالاتر، وضوح بیشتر و رنگ‌های دقیق‌تری را نمایش دهند.

پنل OLED برخلاف LCD ها، نیازی به لایه‌های پشتیبان ندارند و بسیار نازک‌تر و سبک‌تر هستند. این ویژگی باعث شده تصاویر بر روی پنل‌های OLED بسیار نزدیک به سطح نمایش بوده و تجربه بصری واقعی‌تری ایجاد شود.

پنل VA

پنل VA یا Vertical Alignment یکی دیگر از انواع پنل‌هاست که برای تولید تصویر از لایه‌های مایع کریستالی استفاده می‌کند.

این پنل از نظر کیفیت تصویر، کنتراست، وضوح و زاویه دید ویژگی‌های خوبی دارد و می‌تواند تصاویر با کنتراست بالا و رنگ‌های دقیق‌تر را نمایش دهد.

همچنین، پنل‌های VA دارای زاویه دید گسترده‌تری هستند؛ به این معنا که تصاویر از زوایای مختلف به خوبی قابل مشاهده بوده و رنگ‌ها و کنتراست به شکل بهتری از زوایای مختلف دیده می‌شوند.

پنل‌های VA به‌نوعی بین پنل‌های TN و OLED تقسیم‌بندی شده و به عنوان جایگزین مناسبی برای مصارف عمومی، بازی‌های رایانه‌ای و تماشای محتواهای متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این پنل‌ها قیمت ارزان‌تری نسبت به پنل‌های OLED دارند و کیفیت تصویر بهتری نسبت به پنل‌های TN ارائه می‌دهند.

پنل TN

پنل TN یا Twisted Nematic یکی دیگر از انواع پنل‌های مانیتور است که از ترکیب لایه‌های مایع کریستالی برای تولید تصاویر استفاده می‌کند.

پنل TN به دلیل ساختار خاص کریستال‌های خود، سرعت پاسخگویی بالایی دارد و به همین دلیل برای انجام بازی‌های سریع و تماشای فیلم‌های سینمایی بسیار مناسب است.

هرچند که پنل‌های TN سرعت بالا و قیمت مناسبی دارند، اما نسبت به پنل‌های دیگر مثل VA و IPS، کیفیت تصویر کمتر و زاویه دید محدود‌تری دارند.

پنل‌های TN بیشتر در مانیتورها و دستگاه‌هایی استفاده می‌شوند که نیاز به زمان پاسخ‌گویی بسیار کوتاه داشته و همچنین قیمت پایین‌تری دارند. با این‌حال برای مصارف حرفه‌ای یا تجربه کاربری بهتر در بازی‌ها و ویرایش تصاویر، پنل‌های IPS و VA گزینه‌های مناسب‌تری هستند.

بیشتر بخوانید : مقایسه انواع پنل مانیتور IPS ، VA و TN؛ کدام بهتر است؟

تاخیر یا لگ ورودی (Input Lag)

لگ ورودی مانیتور یا Input Lag به مدت زمان ارسال دستور تا اجرای آن در مانیتور اشاره دارد. فرض کنید به عنوان یک کاربر، کلیدی را روی کیبورد یا موس فشار دهید. مدت زمانی که طول می‌کشد تا این دستور روی مانیتور نمایش داده شود را لگ ورودی می‌گویند.

این تاخیر در مانیتورهایی با نرخ تازه‌سازی بالا، کمتر است. اما برای برخی از مانیتورهایی که زمان پاسخ‌گویی بالایی دارند، ممکن است لگ ورودی مشکل‌ساز شود.

در بازی‌ها، لگ ورودی می‌تواند تأثیر زیادی بر روی تجربه کاربری داشته باشد. لگ ورودی کم به کاربر این امکان را می‌دهد تا دستورات خود را بدون تأخیر ببیند و واکنش‌ها را به صورت دقیق‌تری تجربه کند.

تراکم پیکسلی (Pixel Density)

تراکم پیکسل در اینچ (Pixel Density) در واقع تعداد پیکسل‌ها در هر اینچ از صفحه مانیتور است. این مقدار به صورت پیکسل بر اینچ (ppi – pixels per inch) نشان داده می‌شود.

تراکم پیکسلی به تعداد پیکسل‌هایی اشاره دارد که در طول یک اینچ از صفحه مانیتور قرار گرفته‌اند. این مقدار برای بیان کیفیت مانیتورها و وضوح تصاویر بکار برده می‌شود.

هر چقدر تراکم پیکسلی بالاتر باشد، تصاویر و متن‌ها بر روی مانیتور با کیفیت بهتر و وضوح بالاتر نمایش داده می‌شوند.

برای مثال، اگر یک مانیتور دارای تراکم پیکسلی 100 باشد، به این معناست که در هر اینچ از صفحه مانیتور، 100 پیکسل قرار گرفته‌اند.

تراکم پیکسلی با توجه به اندازه و رزولوشن مانیتور تعیین می‌شود. با افزایش رزولوشن و کاهش اندازه صفحه، تراکم پیکسلی نیز بیشتر می‌شود.

دمای رنگ (Color temperature)

دمای رنگ مانیتور یکی از ویژگی‌هایی است که در تنظیمات برخی از مانیتورها و وجود دارد. این ویژگی برای تنظیم تعادل رنگی تصاویر استفاده می‌شود.

در واقع، دمای رنگ مرتبط با نحوه نمایش رنگ‌های سفید در تصاویر است. معمولاً دمای رنگ به دو نوع تقسیم می‌شود:

• دمای رنگ گرم (Warm): در این حالت، تصاویر با رنگ‌های سفید، با رنگ‌های آفتابی (زرد و مایل به قرمز) نمایش داده می‌شوند. این حالت معمولاً برای مشاهده تصاویر با کیفیت بالا و طبیعی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دمای رنگ سرد (Cool): در این حالت، تصاویر با رنگ‌های سفید، کمی آبی‌تر یا سردتر نمایش داده می‌شوند.

روشنایی (Brightness)

روشنایی مانیتور به میزان نوری اشاره دارد که توسط صفحه نمایش مانیتور تولید شده و تصاویر را نمایش می‌دهد. این ویژگی بر حسب وات بر متر مربع (W/m²) یا کاندلا بر متر مربع (cd/m²) اندازه‌گیری می‌شود.

معمولاً مقدار روشنایی مانیتور در بازه‌های مختلفی قابل تنظیم است، از مقادیر پایین‌تر مثل 200 cd/m² تا مقادیر بالاتر مانند 400 cd/m² یا بیشتر. برخی از مانیتورها از میزان روشنایی بیشتری برخوردارند که آن‌ها را مناسب کاربردهای خاصی مانند ویرایش تصاویر یا بازی‌های رایانه‌ای می‌کند.

رزولوشن (Resolution)

وضوح تصویر یا رزولوشن مانیتور به تعداد پیکسل‌هایی اشاره دارد که در عرض و ارتفاع صفحه مانیتور قرار دارند. این مقدار با واحد پیکسل اندازه‌گیری شده و به عنوان عرض در ارتفاع نمایش داده می‌شود.

برای مثال، رزولوشن Full HD معمولاً 1920 × 1080 پیکسل است، که در آن عرض تصویر 1920 پیکسل و ارتفاع آن 1080 پیکسل در نظر گرفته می‌شود. همچنین رزولوشن 4K معمولاً 3840 × 2160 پیکسل است.

رزولوشن مانیتور تأثیر زیادی بر کیفیت نمایش تصاویر دارد. رزولوشن بالاتر به معنای تعداد بیشتری پیکسل و جزئیات بیشتر در تصاویر است.

متداول‌ترین رزولوشن‌های مانیتور عبارت‌اند از:‌

• رزولوشن 720p
• رزولوشن 1080p
• رزولوشن 1440p
• رزولوشن 4K
• رزولوشن 8K

زاویه دید

زاویه دید مانیتور به میزان اطلاعاتی اشاره دارد که از زوایای مختلف مانیتور قابل مشاهده است. در واقع، این ویژگی نشان می‌دهد تا چه حد می‌توان تصاویر را بدون تغییرات ظاهری و کاهش کیفیت از زوایای مختلف مانیتور مشاهده کرد.

مانیتورهایی با پنل IPS و VA دارای زاویه دید گسترده‌تری و مانیتورهای با پنل TN دارای زاویه دید محدود‌تری هستند.

برای کاربری‌هایی مثل تماشای فیلم‌ها، بازی و ویرایش تصاویر، مانیتور با زاویه دید گسترده انتخاب بهتری است.

زمان پاسخگویی (Response time)

زمان پاسخگویی مانیتور به مدت زمانی اشاره دارد که مانیتور نیاز دارد تا اطلاعات جدید را از دستگاه ورودی دریافت کرده و تصویر را نمایش دهد. این پارامتر با عنوان زمان پاسخگویی یا زمان پاسخ‌دهی شناخته می‌شود.

زمان پاسخگویی مانیتور به تکنولوژی ساخت مانیتور و نوع آن بستگی دارد. برخی از مانیتورها تکنولوژی جدیدتری دارند و زمان کمتری برای پردازش تصاویر صرف می‌کنند که همین موضوع باعث کاهش زمان پاسخگویی مانیتور می‌شود.

زمان پاسخگویی مانیتور از این جهت اهمیت دارد که در اجرای بازی‌های سریع، گیمرها به سرعت عمل بالایی نیاز دارند. هرچقدر زمان پاسخگویی مانیتور کمتر باشد، سرعت واکنش گیمرها هم افزایش پیدا می‌کند.

عمق رنگ (Color depth)

عمق رنگ مانیتور به تعداد بیت‌هایی اشاره دارد که هر پیکسل در آن می‌تواند رنگ‌های مختلف را نمایش دهد. معمولاً این عمق به صورت بیت بر روی هر کانال رنگ (مثلاً قرمز، سبز و آبی در فضای رنگ RGB) مشخص می‌شود.

عمق رنگ بر اساس تعداد بیت‌ها به صورت مشخصاتی مانند 8 بیت (8-bit) یا 10 بیت (10-bit) و یا 12 بیت (12-bit) نشان داده می‌شود.

به عنوان مثال، عمق رنگ 8 بیت به معنای داشتن 256 (2 به توان 8) رنگ مختلف در هر کانال است، که در نتیجه 16.7 میلیون رنگ (256x256x256) برای کل پیکسل در مانیتور ایجاد می‌شود.

همچنین، عمق رنگ 10 بیت معادل 1.07 میلیارد رنگ (2 به توان 10) و عمق رنگ 12 بیت معادل 68.7 میلیارد رنگ (2 به توان 12) است.

فناوری HDR

فناوری HDR یا High Dynamic Range یک فناوری پیشرفته برای نمایش تصاویر با دینامیک بالا و تفاوت رنگ‌های بیشتر است.

با استفاده از HDR، تصاویر با رنگ‌ها و جزئیات بیشتر، کنتراست بالا و نورپردازی بهتر نمایش داده می‌شوند.

فناوری HDR در حال حاضر در تلویزیون‌ها، مانیتورها، دوربین‌های دیجیتال و تلفن‌های هوشمند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین محتواهای ویدئویی و فیلم‌هایی که با استفاده از تکنولوژی HDR تولید می‌شوند، می‌توانند در پلتفرم‌های استریمینگ و تلویزیون‌هایی که از HDR پشتیبانی می‌کنند، بهتر و با کیفیت بالاتری پخش شوند.

این فناوری به عنوان یکی از مهم‌ترین تکنولوژی‌های بهبود کیفیت تصاویر و ویدئوها در دنیا شناخته می‌شود.

فناوری V-Sync

فناوری V-Sync یا Vertical Synchronization برای مطابقت سرعت نمایش تصاویر با نرخ تازه‌سازی مانیتور (Refresh Rate) توسعه داده شده است.

وقتی V-Sync فعال باشد نرخ تولید تصاویر توسط کارت گرافیک و نرخ نمایش آن روی مانیتور با هم هماهنگ می‌شوند. این کار از پارگی تصویر (screen tearing) مانیتور جلوگیری می‌کند.

با این حال، فعال‌سازی V-Sync ممکن است باعث افزایش تاخیر (input lag) در بازی‌ها شود. بنابراین، برای بازی‌هایی که به واکنش‌های سریع نیاز دارند (مانند بازی‌های اکشن و شوتر)، ممکن است بهتر باشد V-Sync را غیرفعال کنید.

در مجموع، V-Sync تکنولوژی مفیدی است که بسته به نیازها و نوع بازی‌ها ممکن است فعال یا غیرفعال شود.

فناوری AMD FreeSync

شرکت AMD نرم‌افزار اختصاصی خود را برای مقابله با پارگی تصویر توسعه داده و به جای نام V-Sync نام AMD FreeSync را برای محصول خود در نظر گرفته است.

بنابراین شکل عملکرد این فناوری مشابه کاری‌ست که فناوری V-Sync‌ انجام می‌دهد با این تفاوت که هماهنگی بیشتری با کارت گرافیک‌های AMD دارد.

بیشتر بخوانید : Adaptive Sync یا فناوری تطبیق نرخ نوسازی تصویر چیست؟

فناوری NVIDIA G-Sync

فناوری G-Sync‌ شرکت NVIDIA هم مانند فناوری FreeSync‌ شرکت AMD عمل می‌کند. برای کاربرانی که روی کامپیوتر خود کارت گرافیک و مادربرد NVIDIA داشته باشند بهتر است مانیتورهایی خریداری کنند که به فناوری NVIDIA G-Sync مجهز باشد.

عملکرد این فناوری دقیقا مشابه فناوری V-Sync‌ است و از پارگی تصویر جلوگیری می‌کند.

محدوده یا وسعت رنگ (Color Gamut)

وسعت رنگ (Color Gamut) در مانیتور، نشان دهنده میزان طیف رنگی‌ست که توسط مانیتور قابل نمایش است. در واقع این ویژگی به تعداد رنگ‌‌ها و طیف رنگی قابل نمایش مانیتور اشاره دارد.

محدوده یا وسعت رنگ مانیتورها از طریق سه روش زیر مشخص می‌شود:‌

1. طیف رنگی sRGB

طیف رنگی sRGB یا Standard RGB بر اساس سه رنگ اصلی در کامپیوتر یعنی قرمز، سبز و آبی تعیین شده است.

طیف رنگی sRGB برای نمایش رنگ‌ها در اکثر تلویزیون‌ها، مانیتورها، دوربین‌ها و دستگاه‌های دیجیتال رایج استفاده می‌شود.

این طیف رنگی معمولاً به دلیل استاندارد بودن و سازگاری با بسیاری از دستگاه‌ها، انتخاب اولیه برای استفاده‌های روزمره و کاربردهای معمول است.

2. طیف رنگی DCI-P3

طیف رنگی DCI-P3 یا Digital Cinema Initiatives – P3 یک طیف رنگی گسترده‌تر از sRGB بوده که برای استفاده در صنعت سینما و تولید محتوای دیجیتال با کیفیت بالا ایجاد شده است.

برخی از تلویزیون‌ها و مانیتورهای با قابلیت پشتیبانی از HDR و وضوح 4K و 8K از طیف رنگی DCI-P3 استفاده می‌کنند تا تجربه نمایش محتوای سینمایی و کارهای حرفه‌ای با کیفیت بالا را به کاربران ارائه دهند.

3. طیف رنگی Adobe RGB

طیف رنگی Adobe RGB یکی دیگر از طیف‌های رنگی گسترده است که برای استفاده در صنعت چاپ و طراحی گرافیک حرفه‌ای توسط شرکت Adobe Systems تعیین شده است. این طیف رنگی شامل محدوده‌ای گسترده‌تر از رنگ‌ها نسبت به طیف رنگی sRGB می‌شود.

برای تولید عکس‌های با وضوح بالا و چاپ‌های با کیفیت، استفاده از فضای رنگی Adobe RGB می‌تواند منجر به نتایج بهتر و واقع‌گرایانه‌تر شود.

نسبت تصویر (Aspect Ratio)

نسبت تصویر مانیتور به ابعاد عرض به ارتفاع آن اشاره دارد. برخی از نسبت‌های معروف تصاویر مانیتور عبارتند از:

• نسبت 4:3: این نسبت به معنای این بوده که عرض تصویر 4 و ارتفاع آن 3 واحد است. نسبت 4:3 قدیمی‌ترین نوع نسبت تصویر مانیتورها بوده و در گذشته در بیشتر مانیتورها و تلویزیون‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
• نسبت 16:9: این نسبت تصویر در سال‌های گذشته بسیار رایج شده و در بسیاری از مانیتورها و تلویزیون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. عرض تصویر در این نسبت تقریبا دو برابر ارتفاع آن است.
• نسبت 21:9: این نسبت تصویر از عرض 21 و ارتفاع 9 واحد تشکیل شده است. برخی از مانیتورها و تلویزیون‌ها به عنوان نسبت تصویر UltraWide از این نسبت استفاده می‌کنند. نسبت تصویر 21:9 به عنوان نسبت تصویر سینمایی هم شناخته می‌شود.

نسبت کنتراست (Contrast Ratio)

نسبت کنتراست مانیتور بر اساس شدت روشنایی بخش‌های تاریک (سیاه) به بخش‌های روشن (سفید) در مانیتور تعیین می‌شود. اگر نسبت کنتراست زیاد باشد، تصویر به طور کلی بهتر و واضح‌تر به نظر خواهد رسید زیرا اختلاف بین بخش‌های روشن و تاریک بیشتر است.

برای مثال، اگر نسبت کنتراست مانیتور 1000:1 باشد؛ به این معناست که شدت روشنایی بخش سفید در تصویر هزار برابر بیشتر از بخش سیاه است. نسبت کنتراست باعث می‌شود جزئیات تصویر بهتر دیده شود و رنگ‌ها با وضوح بیشتری نمایش داده شوند.

نرخ تازه‌سازی (Refresh Rate)

نرخ تازه‌سازی مانیتور به میزان فرکانسی اشاره دارد که مانیتور تصاویر جدید را به روز کرده و تصاویر جدید را در طول یک ثانیه نمایش می‌دهد. این ویژگی به عنوان نرخ تازه‌سازی یا نرخ به‌روزرسانی (Refresh Rate) شناخته می‌شود.

نرخ تازه‌سازی مانیتور به واحد هرتز (Hz) نشان داده شده و اکثر مانیتورها یکی از نرخ‌های تازه‌سازی زیر را دارند:‌

• 60Hz
• 75Hz
• 144Hz
• 240Hz

این نرخ تازه‌سازی به معنای تعداد دفعاتی‌ست که مانیتور تصویر خود را در طول یک ثانیه به‌روز می‌کند. برای مثال، نرخ تازه‌سازی 60Hz به این معناست که مانیتور در هر ثانیه تصاویر را 60 بار به‌روزرسانی می‌کند.

نرخ تازه‌سازی مانیتور نقش مهمی در تجربه کاربری دارد. نرخ تازه‌سازی بالاتر مانیتور باعث می‌شود حرکت‌ها در بازی‌ها و فیلم‌ها روان‌تر بوده و شکستگی و پارگی تصویر کمتری رخ دهد.

گیمرها و علاقه‌مندان به تماشای فیلم از مانیتورهای با نرخ تازه‌سازی بالاتر مانند 144Hz یا 240Hz استقبال می‌کنند. اما برای کاربردهای روزمره و مصارف عمومی، مانیتورهای با نرخ تازه‌سازی 60Hz کفایت می‌کنند.

16 میلیون رنگ

عبارت «16 میلیون رنگ» معمولاً به تعداد رنگ‌هایی اشاره دارد که توسط مانیتور می‌تواند با استفاده از فناوری‌های مختلف نمایش داده شود.

برای مثال، اگر مانیتور از 8 بیت برای هر کانال (قرمز، سبز و آبی) استفاده کند، این به این معناست که برای هر کانال 256 سطح مختلف رنگی وجود دارد (2 به توان 8 = 256).

با ترکیب این سطوح مختلف در هر کانال، مانیتور قادر به نمایش حدود 16.7 میلیون رنگ مختلف است (256 × 256 × 256 = 16,777,216).

زاویه دید 170 درجه

زاویه دید 170 درجه به معنای این است که کاربر می‌تواند تصاویر را با وضوح و رنگ‌های اصلی آن از هر جهت تا 85 درجه از محور مستقیم مانیتور مشاهده کند. به عبارت دیگر، زاویه دید 170 درجه به نمایش راحت و واضح تصاویر از جهت‌های مختلف اشاره دارد.

سخن پایانی

در این مقاله با مهم‌ترین اصطلاحات مانیتور و تمام واژگانی که به نوعی مرتبط با مانیتور هستند آشنا شدید. شما هم می‌توانید واژگان و اصطلاحاتی که دیده یا شنیده‌اید را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا دایره واژگان و اصطلاحات مربوط به مانیتور گسترده‌تری داشته باشیم.