راهنمای اورکلاک کارت گرافیک + مزایا و معایب آن

یکی از ترفندهای گیمرها برای افزایش بازدهی و تقویت کارت گرافیک، اورکلاک کردن آن است. اگر تا به حال در مورد اورکلاک سخت‌افزارهای کامپیوتر شنیده‌اید، شاید بخواهید نحوه اورکلاک کردن آن‌ها را یاد بگیرید.

این مقاله مراحل این کار را توضیح می‌دهد، همچنین مزایا و معایب احتمالی اورکلاک کارت گرافیک را به صورت دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد. ناگفته نماند که دلیل اصلی اورکلاک کردن پردازنده گرافیکی، بهبود عملکرد کامپیوتر شماست.

دلایل هر کاربر برای اورکلاک کردن کارت گرافیک می‌تواند متفاوت باشد. کارت شما ممکن است قدیمی بوده و نتواند بازی‌های مدرن را به راحتی اجرا کند. یا ممکن است برای رندرگیری سه بعدی و یا طراحی و مدل‌سازی‌های گرافیکی به یک کارت گرافیک قوی‌تر نیاز داشته باشید.

یا اینکه پس از خرید کارت گرافیک متوجه شده‌اید که کارت موردنظر پاسخگوی نیاز شما نیست و باید سرعت کلاک بیشتری داشته باشد.

در هر حال اورکلاک کردن کارت گرافیک یک کار نسبتاً ساده اما تخصصی است که باید با نحوه انجام آن آشنا باشید تا نتیجه خوبی بگیرید.

اگر قصد انجام اورکلاک کارت گرافیک لپ تاپ یا کامپیوتر خود را دارید، برای آموزش مراحل آن با ما همراه باشید.

منظور از اورکلاک کارت گرافیک چیست؟

قبل از شناخت فرآیند اورکلاک، باید دقیقاً از نحوه عملکرد کارت گرافیک آگاه باشید. کارت گرافیک در اصل یک کامپیوتر در مقیاس کوچک‌تر با پردازنده و رم مخصوص به خود است (حافظه کارت گرافیک که VRAM نامیده می‌شود).

همانند CPU و RAM، GPU و VRAM سرعت کلاک مخصوص به خود را دارند که تعیین می‌کند سرعت انجام و پردازش عملیات چقدر باشد. هر یک از سخت‌افزارها با سرعت‌های کلاک مشخصی که توسط سازنده مشخص می‌شود، به بازار عرضه می‌شوند.

این سرعت مشخص تضمین‌کننده عملکرد درست و بدون مشکل قطعات است. با این حال در فرآیند اورکلاک، کاربر این سرعت‌های کلاک را تغییر داده و سرعت بیشتری را از سخت‌افزار دریافت می‌کند.

در مقابل فرآیند آندرکلاک هم به صورت دستی توسط کاربران انجام می‌شود که هدف آن، کاهش دمای داخل کیس و کاهش ریسک آسیب به قطعات کامپیوتر است.

آیا اورکلاک کارت گرافیک ضرر دارد؟

اورکلاک کردن هر سخت‌افزاری از جمله CPU، کارت گرافیک یا حافظه، خطرات ذاتی دارد. این خطرات بسیار ناچیز هستند، اما بهتر است از وجود آن‌ها پیش از شروع کار مطلع باشید.

اورکلاک کردن هر سخت‌افزاری شامل فرآیندی است که به کمک آن سخت‌افزار را مجبور می‌کنیم تا با سرعتی بیشتر از سرعت اسمی خود کار کند. این بدان معناست که سخت‌افزار تحت فشار قرار گرفته و داغ‌تر می‌شود و پایداری کمتری خواهد داشت.

این مسئله می‌تواند اثرات کوتاه‌مدت مانند خرابی قطعات مدار و در بلندمدت، کاهش عمر مفید کارت گرافیک یا هر سخت‌افزار دیگر را در پی داشته باشد.

نکته: این احتمال وجود دارد که با اورکلاک، گارانتی کارت گرافیک باطل شود. بسیاری از سازندگان سخت‌افزار، اورکلاک کردن را مجاز می‌دانند، با این حال، ممکن است برخی از نتایج جدی اورکلاک مانند افزایش حد ولتاژ کارت گرافیک خارج از گارانتی آن باشد.

بهترین گزینه این است که قبل از شروع کار با شرکت ارائه دهنده کارت گرافیک تماس گرفته و از جزئیات مربوط به گارانتی پس از اورکلاک کردن آن مطلع شوید.

اورکلاک کارت گرافیک تنها برای کاربران کامپیوترهای رومیزی PC توصیه می‌شود. اگرچه در برخی موارد می‌توانید پردازنده‌های گرافیکی لپ‌تاپ را هم اورکلاک کنید اما معمولاً به دلیل محدودیت‌های خنک‌سازی و افزایش دمای قطعات در لپ تاپ، این کار توصیه نمی‌شود.

بیشتر بخوانید : نحوه ارتقاء کارت گرافیک کامپیوتر و لپ تاپ

اورکلاک تا چه حد عملکرد کارت گرافیک را بهبود می‌دهد؟

اگر تصمیم دارید کارت گرافیک کامپیوتر خود را اورکلاک کنید، کاملاً منطقی است که بدانید عملکرد کارت گرافیک تا چه حد بعد از اورکلاک کردن بهبود می‌یابد. پاسخ به این سؤال چندان هم ساده نیست.

بهبود عملکرد کارت گرافیک یا GPU پس از اورکلاک کردن تا حد زیادی به نوع کاربری و سایر قابلیت‌های کامپیوتر شما نظیر سیستم خنک‌سازی و یا واحد تغذیه توان (PSU) بستگی دارد.

اورکلاک کردن، پایداری و تعادل، عملکرد کارت گرافیک را در مقابل سایر اجزا به هم می‌زند، بنابراین سایر بخش‌ها باید بتوانند خود را با افزایش سرعت کلاک کارت گرافیک و دمای بیشتری که در آن تولید می‌شود، هماهنگ کنند.

انتظار افزایش 50 درصدی عملکرد کارت گرافیک پس از اورکلاک کردن چندان معقول نیست، اما در بیشتر موارد (و به شرطی که مراحل کار را به درستی انجام دهید)، می‌توانید از بهبود 5 تا 20 درصدی عملکرد کارت گرافیک لذت ببرید.

پیش‌نیازهای اورکلاک کارت گرافیک چیست؟

مسلماً برای اورکلاک کارت گرافیک ابتدا باید از فعال بودن کارت گرافیک و به‌روز بودن درایور آن اطمینان حاصل کنید. روش‌های مختلفی برای فعال‌سازی کارت گرافیک وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.

به عنوان اولین مرحله در آموزش اورکلاک کارت گرافیک توصیه می‌شود که کیس کامپیوتر خود را پیش از اورکلاک کردن باز کنید.

این کار باعث می‌شود که جریان آزاد هوا برای خنک‌سازی بهتر در داخل کیس برقرار شده و داغ شدن بیش از حد آن رخ ندهد.

همچنین تمیز کردن کارت گرافیک و برطرف کردن گردوغبار روی آن می‌تواند به خنک‌سازی زودتر کمک کند.

اورکلاک کردن نسبتاً ساده است و هزینه زیادی ندارد. برای اورکلاک کردن GPU فقط به دو ابزار نیاز دارید: یکی ابزار تنظیم اورکلاک و دیگری ابزاری برای تست عملکرد آن.

در واقع از ابزار تنظیم اورکلاک برای افزایش نرخ کلاک پردازنده گرافیکی استفاده کرده و از ابزار تست برای ارزیابی و اندازه‌گیری تأثیر عملکرد آن استفاده خواهید کرد.

بیشتر بخوانید : فوری! 5 مورد از مهم‌ترین علائم سوختن کارت گرافیک

بهترین ابزار برای اورکلاک کردن کارت گرافیک، MSI Afterburner است. استفاده از این برنامه آسان بوده چرا که دارای یک رابط کاربری ساده و کاربردی است که دائماً با آخرین فناوری‌های GPU ها به‌روز می‌شود.

از طرفی اورکلاک کردن کارت گرافیک آن را به حد مجاز توان می‌رساند و دمای آن را افزایش می‌دهد، بنابراین به ابزاری برای ارزیابی عملکرد کارت گرافیک هم نیاز دارید تا دمای آن را چک کنید.

ابزارهای تست استرس برای اطمینان از عملکرد درست و ثبات کارت گرافیک به‌خصوص در حین اجرای عملیات بازی و یا رندرگیری به کار می‌روند. 3DMark و Furmark دو نمونه از بهترین ابزارهای تست عملکرد کارت گرافیک در حین اورکلاک هستند.

در حالی که اورکلاک کارت گرافیک نسبتاً آسان بوده، اما مستلزم صبر و دقت زیادی است. در حین اجرا توصیه می‌شود دائماً از ابزارهای تست و بهینه‌سازی برای ایجاد تعادل بین دما و عملکرد کارت گرافیک استفاده کنید.

نکته: اجرای ممتد و طولانی مدت ابزارهای تست عملکرد کارت گرافیک می‌تواند بر عمر مفید کارت گرافیک اثر منفی داشته باشد.

چطور کارت گرافیک را اورکلاک کنیم؟

پیش از شروع مراحل اورکلاک کارت گرافیک، عملکرد کامپیوتر خود را به کمک ابزارهای تست ارزیابی کنید تا یک نمای کلی از دما، سرعت کلاک و سایر مشخصه‌های کارت گرافیک به دست آورید.

سپس مطابق با مراحل زیر عمل کنید:

مرحله 1: ابزار اورکلاکینگ را فعال کنید

ابتدا ابزار توصیه شده یعنی MSI Afterburner را نصب و اجرا کنید.

بیشتر بخوانید : راهنمای جامع دانلود، نصب و آموزش Msi Afterburner

در این ابزار همانند تصویر زیر یک سری گزینه وجود دارد که در ادامه به توضیح هر یک از بخش‌ها می‌پردازیم:

1. کلاک فعلی حافظه و هسته: این اعداد بر اساس نیازهای فعلی GPU بالا و پایین می‌شود، بنابراین اگر از کارت گرافیک در حال حاضر کار نمی‌کشید، نباید نوسانات زیادی را در اینجا مشاهده کنید.
2. تفاوت ولتاژ فعلی با ولتاژ پیش‌فرض: توجه داشته باشید که اکثر کارت‌های گرافیک مدرن از تغییر ولتاژ جلوگیری می‌کنند، زیرا این تغییر ولتاژ می‌تواند به سخت‌افزار آسیب برساند.
3. دمای کارت گرافیک: معمولاً هر دمایی تا حدود حداکثر  80-85 درجه خوب است. فراتر از این مقدار، ممکن است باعث داغ شدن بیش از حد و آسیب به مدار کارت گرافیک شود.
4. محدوده توان مصرفی: معمولاً در این قسمت می‌توانید محدوده را تا 20٪ افزایش داده و بازه توان بیشتری برای اورکلاک به دست آورید. مثلاً اگر کارت گرافیک شما دارای محدوده مصرفی 250 وات است، می‌توانید با حرکت دادن نوار تنظیم به سمت راست، آن را به 300 وات افزایش دهید. اما در عین حال مراقب افزایش دما هم باشید.
5. محدوده دما: این گزینه محدوده دمای مجاز برای کارت گرافیک را نشان می‌دهد و با اورکلاک کردن بالا می‌رود.
6. حداکثر کلاک هسته: دکمه جادویی شماره 1! این گزینه کلاک هسته کارت گرافیک شما را افزایش می‌دهد و یکی از اقدامات کلیدی برای بهبود عملکرد آن است.
7. حداکثر کلاک حافظه: دکمه جادویی شماره 2! این گزینه هم فرکانس حافظه کارت گرافیک را افزایش می‌دهد، که در نهایت باعث افزایش پهنای باند آن خواهد شد. یکی از عوامل کلیدی برای دریافت FPS بیشتر حین اجرای بازی، کلاک حافظه است. توجه داشته باشید که کلاک حافظه با ظرفیت حافظه کارت گرافیک متفاوت است.
8. Startup: این گزینه به شما این امکان را می‌دهد تا هر بار که کامپیوتر بوت می‌شود Afterburner را راه‌اندازی کنید.
9. Apply: این دکمه تنظیمات فعلی اورکلاک کارت گرافیک را ذخیره می‌کند.

مرحله 2: کلاک کارت گرافیک را اورکلاک کنید

حالا وقت آن است که مراحل اورکلاکینگ را آغاز کنید. ابتدا محدوده دما را به حداکثر خود افزایش داده و حد توان را 10٪ افزایش دهید. سپس نوار تنظیم کلاک GPU را به اندازه +50 مگاهرتز به سمت راست حرکت داده و دکمه OK را بزنید.

معمولاً اورکلاک بین 5 تا 50 مگاهرتز نباید مشکلی ایجاد کند و عملکرد کارت گرافیک را مقداری بهبود می‌بخشد. در غیر این صورت باید گفت که کارت گرافیک شما از اورکلاک پشتیبانی نمی‌کند و باید به فکر یک کارت گرافیک جدید باشید.

آیا همه چیز درست است؟ از ابزارهای تست برای بررسی عملکرد کارت گرافیک استفاده کنید. در صورتی که نتایج تست عملکرد مطلوب و پایدار باشد می‌توانید در مرحله بعد، سرعت کلاک را تا 10 مگاهرتز افزایش دهید.

پس از این کار دوباره تست عملکرد را به کمک ابزار 3DMark انجام دهید. این افزایش سرعت کلاک را تا زمانی ادامه دهید که کامپیوتر به صورت خودکار ریستارت شود. به محض اینکه کامپیوتر ریستارت شد به آستانه سرعت کلاک مجاز برای کارت گرافیک خود رسیده‌اید.

بنابراین پس از بالا آمدن ویندوز، دوباره ابزار اورکلاکینگ را باز کرده و 10 مگاهرتز از سرعت کلاک کارت گرافیک خود بکاهید تا مقداری آزادی عمل در حین اجرای برنامه‌ها و بازی‌ها داشته باشد.

مرحله 3: کلاک حافظه را اورکلاک کنید

در حالت عادی می‌توان حافظه VRAM را بین 10 تا 15% اورکلاک کرد تا عملکرد آن را به‌خصوص در اجرای برنامه‌های رندرگیری و طراحی آبجکت‌های دارای بافت‌های پیچیده، بهبود داد.

به عنوان مثال در مورد یک کارت گرافیک با VRAM حدود 5505 MHz، می‌توان به کمک اورکلاکینگ بین 400 تا 500 MHz سرعت کلاک VRAM را افزایش داد.

البته توصیه می‌شود که به صورت پله‌ای، به عنوان مثال بین 50 تا 100 MHz در هر مرحله افزایش کلاک حافظه را انجام داده و هر بار به کمک ابزار تست، عملکرد کارت گرافیک را ارزیابی کنید.

مرحله 4: حد توان و دما را افزایش دهید

در این مرحله می‌بایست حداکثر دما و توان را تنظیم کنید. در ابزار MSI Afterburner، امکان افزایش حد توان تا 120% وجود دارد اما معمولاً تا حدود 114 یا 115% بیشتر نمی‌توان حد توان را افزایش داده و بیش از این مقدار سبب بروز نویز در عملکرد کارت گرافیک می‌شود.

در نهایت باید گفت که حد دما و توان را باید خودتان مطابق با افزایش کلاک کارت گرافیک و VRAM تعیین کنید. هیچ راهنمای دقیقی وجود ندارد و هر مدل کارت گرافیک بر اساس نیاز شما قابل اورکلاکینگ است.

از سوی دیگر ساختار الکترونیکی هر تراشه در کارت‌های گرافیک متفاوت است، بنابراین تعیین یک استاندارد اورکلاکینگ برای همه مدل‌های کارت گرافیک امکان‌پذیر نیست.

مزایا و معایب اورکلاک کردن کارت گرافیک

در نهایت بهتر است با مزایا و معایب احتمالی اورکلاک کارت گرافیک آشنا شویم. به طور کلی می‌توان مزایا و معایب این فرآیند را به صورت زیر خلاصه کرد:

مزایا

• افزایش سرعت کارت گرافیک و بهبود عملکرد آن در اجرای بازی و برنامه‌های گرافیکی
• افزایش FPS یا همان نرخ فریم در واحد زمان که برای اجرای روان‌تر بازی‌ها یک فاکتور مهم است.
• افزایش کلاک حافظه VRAM برای نمایش بهتر آبجکت‌های پیچیده با جزئیات دقیق‌تر در برنامه‌های طراحی سه بعدی
• افزایش سرعت رندرگیری برای طراحان گرافیکی به خصوص در کاربردهای تدوین، ویرایش فیلم و غیره (بهترین کارت گرافیک برای رندرینگ چیست؟)

معایب

• افزایش ریسک داغ شدن کارت گرافیک و احتمال آسیب فیزیکی به برد مداری آن
• افزایش حد توان تغذیه مورد نیاز و افزایش بار منبع تغذیه یا همان پاور که می‌تواند سبب آسیب به آن شود.
• لزوم استفاده از سیستم خنک‌سازی و افزایش سرعت فن‌های کارت گرافیک که ممکن است به آن‌ها آسیب وارد کند.

در کنار همه معایب احتمالی که اورکلاک کارت گرافیک کامپیوتر دارد، باز هم به دلیل مزایای متعددی که به همراه دارد و کاهش احتمال خطر با استفاده از ابزارهای تست عملکرد کارت گرافیک، این فرآیند بسیار مورد توجه گیمرها و ادیتورها قرار گرفته است.

در ادامه برخی از اشتباهات مرسوم در فرآیند اورکلاک کارت گرافیک را توضیح خواهیم داد:

اشتباهات رایج در اورکلاک کارت گرافیک

معمولاً در اورکلاک کارت گرافیک یک سری اشتباهات صورت می‌گیرد که عبارت‌اند از:

• افزایش سریع فرکانس کلاک: اگر فرکانس کلاک کارت گرافیک را خیلی سریع افزایش دهید، احتمالاً با خرابی، اشکال یا حتی سیاه شدن صفحه حین اورکلاک مواجه خواهید شد.
• تست نکردن عملکرد کارت گرافیک: تست نکردن عملکرد بعد از هر افزایش کلاک باعث می‌شود نتوانید عملکرد سیستم را در کلاک‌های مشخص نظارت کنید. این مسئله احتمال خطرات ناشی از اورکلاک کارت گرافیک را بیشتر خواهد کرد.
• ایجاد گرمای بیش از حد: اورکلاک کردن کارت گرافیک باعث افزایش گرمای خروجی آن می‌شود. پس شاید یک کارت گرافیک سفارشی با قابلیت خنک‌کنندگی کافی یا حتی یک سیستم خنک‌کننده رادیاتوری برای سیستم خود نیاز داشته باشید تا پس از اورکلاک به کارت گرافیک آسیبی وارد نشود.
• اورکلاک خودکار: کارت گرافیک پس از اورکلاکینگ سخت‌تر کار می‌کند، بنابراین نیازی به اورکلاک کردن مداوم آن نیست. از ابزار MSI Afterburner برای ذخیره تنظیمات اورکلاک استفاده کرده و فقط هنگام اجرای بازی یا برنامه‌های گرافیکی سنگین تنظیمات اورکلاک را فعال نمایید.
• انتظار بیش از حد: حتی در صورت اورکلاک یک کارت گرافیک قدیمی هرگز با عملکرد جدیدترین کارت‌های گرافیک رده‌بالا قابل‌ رقابت نخواهد بود. با اورکلاک کارت گرافیک حداکثر می‌توانید عملکرد آن را بین 5 تا 20 درصد بهبود دهید.

جمع‌بندی

اگر یک گیمر حرفه‌ای یا یک ادیتور فایل‌های ویدئویی و تدوینگر هستید، احتمالاً برای افزایش عملکرد سیستم خود به خصوص بهبود سرعت کلاک کارت گرافیک به فکر اورکلاک آن افتاده‌اید.

در این مقاله آموزش اورکلاک کارت گرافیک را به صورت مرحله‌به‌مرحله ارائه کردیم. در پایان باید گفت در کنار معایب احتمالی که ریسک کمی را برای کامپیوتر شما به همراه دارد، اورکلاک کارت گرافیک مزایای زیادی را به خصوص برای اجرای بازی‌ها و برنامه‌های گرافیکی ارائه می‌دهد و به همین دلیل برای بسیاری از کاربران حرفه‌ای کامپیوتری توصیه می‌شود.

هرچند اورکلاک کارت گرافیک لپ تاپ هم امکان‌پذیر است، اما به دلیل محدود بودن فضا و سیستم خنک‌سازی در لپ تاپ، معمولاً استفاده از آن توصیه نمی‌شود. به همین دلیل صرفاً کاربران کامپیوترهای PC را به انجام این کار توصیه می‌کنیم.