قصد به روز رسانی لپ تاپ خود را دارید ؟ بدون داشتن دانش کامپیوتری و یا کسی که اطلاعات کافی داشته باشد و به شما کمک کند کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید. در بیشتر موارد، انتخاب‌های شما به سه گزینه محدود می‌شود:

1. خالی کردن فضای ذخیره‌سازی دستگاه، پاک‌سازی و نصب مجدد سیستم‌عامل و برنامه‌های آن؛

۲. افزایش میزان رم 

۳. نصب درایو SSD

دانستن این موضوع که گزینۀ سه یعنی افزودن SSD به لپ‌تاپ قدیمی تنها و مؤثرترین روش برای ارتقای دستگاهی قدیمی شما است، ممکن است بسیاری از کاربران لپ‌تاپ را شگفت‌زده کند. (حتی بهتر است که مورد 3 را با گزینۀ شماره 1 ترکیب کنیم). ارتقای SSD خصوصاً اگر لپ‌تاپ از هارددرایوی با مکانیسم پلاتر استفاده می کند، داستان دراماتیکی خواهد بود.

برخی از شیوه‌های ارتقا و به‌روزرسانی تنها تحت شرایطی خاص یا به‌واسطۀ برنامۀ نرم‌افزاری مشخصی سرعت دستگاه را افزایش می‌دهند؛ اما SSD باعث می‌شود تا دستگاه قدیمی سرحال و قبراق شود. اگر در حال حاضر از درایو پلاتر استفاده می‌کنید یکی از SSD هایی که اخیراً به بازار آمده را با آن تعویض کنید و هنگام بالا آمدن سیستم، اجرای برنامه‌ها، باز کردن فایل‌های حجیم، اجزای مراحل مختلف بازی‌ها و اجرای بسیاری از امور محاسباتی تأثیر آن را به‌وضوح مشاهده خواهید کرد.

دلیل این امر وجود SSD است و اینکه در SSD شما کاملاً با حافظۀ فلش سروکار دارید. هارد درایوهای قدیمی بسیار ارزان تر هستند اما مشکل این بود که آن‌ها در ذات خود دستگاه‌های مکانیکی بودند. درون هاردهای قدیمی دیسک چرخانی وجود دارد که داده‌های شمارا نگهداری می‌کند و بر روی بازوی محرکی که در بالای دیسک قرار دارد هِدهایی جهت خواندن و نوشتن داده وجود دارد این بازوی محرک بر روی شیارهای موجود در سطح دیسک حرکت می‌کند تا از محل موردنظر شما داده را خوانده یا ثبت کند. سرعت چنین مکانیسمی در بهترین حالت خود با الکترون‌های موجود در تراشه حافظه SSD که با حداکثر سرعت در رفت‌وآمد هستند، قابل‌مقایسه نیست.

هارد درایوها همچنین ازلحاظ قابلیت ماندگاری نیز نمی‌تواند با حافظۀ فلش رقابت کند. هارد درایوها با شتاب سنج، تکنولوژی پارک هد درایو و سایر فن‌آوری‌های احتیاطی ترکیب‌شده تا اگر لپ‌تاپ از دست شما افتاد بتواند از دیسک و آرماتورها محافظت کند؛ اما همیشه برای داده‌ها این خطر وجود دارد که لرزش دیسک هنگام پردازش و انجام عملیات زیاد شود و داده‌ها از دست بروند. SSD ها از چنین خطراتی مصون هستند. ضربه‌ای که آن‌قدر قوی باشد که بتواند به SSD آسیب برساند درهرصورت به لپ‌تاپ شما هم صدمه خواهد زد.

ممکن است اولین سؤالی که به ذهن شما برسد این باشد: «خوب، پس SSD خوب و مناسب است، از کجا می‌توانم یکی از آن‌ها را تهیه کنم؟» نکتۀ کلیدی این است که در ابتدا باید چند مورد را بررسی کنید تا مطمئن شوید با قرار گرفتن SSD در لپ‌تاپ شما می‌توان آن را ارتقا داد.اگر سیستم شما جدید بوده و  تنها چند سال از تولید آن می‌گذرد به‌احتمال‌زیاد امکان ارتقا و به‌روزرسانی آن توسط SSD وجود دارد. BIOS لپ‌تاپ‌های قدیمی ممکن است اصلاً SSD را پشتیبانی نکند؛ اما لپ‌تاپی که آن‌قدر قدیمی است ارزش ارتقا دادن را ندارد. باید بدانید که در حال حاضر چه نوع درایوی درون لپ‌تاپ شما قرار دارد و اینکه آیا می‌توان آن را به‌راحتی جایگزین کرد یا خیر.

اصول اولیه: ارتقای لپ‌تاپ توسط SSD

در ابتدا لپ‌تاپ خود را برگردانید و دریچه‌ای که در زیر آن قرار دارد و با یک یا دو پیچ بسته‌شده است را بررسی کنید. اگر بر روی آن «HDD» یا چیزی شبیه آن نوشته‌شده است تا اینجای کار خوب پیشرفته‌اید. بعضی از لپ‌تاپ‌ها مانند آخرین‌مدل‌های مک‌بوک اپل یا بسیاری از اولترا بوک‌ها کاملاً مهروموم شده‌اند و بدون کمک تکنسین امکان دستیابی به اجزا درونی لپ‌تاپ وجود ندارد (اگر جرئت داشته باشید به آن دست بزنید به ابزارهای خاصی نیاز خواهید داشت)؛ اما اگر این امکان وجود داشته که خودتان دستگاه را ارتقا دهید، ادامۀ متن را بخوانید تا بدانید که چه‌کارهایی باید انجام دهید.

بیشتر بخوانید : فاکتورهای موثر بر عملکرد SSD

دست به کار شوید

در بعضی از لپ‌تاپ‌ها در پایین لپ‌تاپ و در کنارۀ آن دریچه‌ای قرار دارد که امکان دسترسی به هارد درایو را فراهم می‌کند یا اگر چنین دریچه‌ای وجود نداشته باشد می‌توان کل پنلی که پشت لپ‌تاپ وجود دارد یا صفحه‌کلید را باز کرد و بدین ترتیب به اجزای داخلی لپ‌تاپ دسترسی پیدا کرد. (در بعضی نوت بوک‌های مانند بعضی از نسخه‌های قدیمی لِنُوُ thinkpad در یک سمت لپ‌تاپ دریچه‌ای است که درایو درون آن قرار دارد با باز کردن پیچ آن پشت پوششی پلاستیکی به آن دست پیدا خواهید کرد. اگر محل قرار گرفتن هارد در لپ‌تاپ شما نیز همین‌طور است واقعاً خوش‌شانس هستید.)

اگر نتوانستید دریچه یا راه دسترسی مشخصی را پیدا کنید بهترین مکان‌ها برای یافتن اطلاعاتی در مورد روش‌های دسترسی به درایو، سایت‌های مربوط به برندهای سازندگان لپ‌تاپ، فوروم‌های آنلاین، یوتیوب و دفترچه‌های راهنمایی هستند که توسط سازندۀ لپ‌تاپ تهیه‌شده و به‌صورت آنلاین وجود دارند. ازلحاظ دسترسی به هارد درایو اصلی لپ‌تاپ‌ها تفاوت‌های بسیاری دارند در بعضی از آن‌ها دسترسی به هارد آسان و در بعضی از آن‌ها بسیار دشوار است؛ بنابراین قبل از خرید درایو جدید یا هر کار دیگری مواردی که در اینجا مطرح می‌شود را با دقت بررسی کنید. پس همین‌طوری و بدون داشتن اطلاعات کافی در مورد لپ‌تاپ موردنظر کاری انجام ندهید.

متأسفانه در سال‌های اخیر میان سازندگان و تولیدکنندگان لپ‌تاپ این مسئله خیلی باب شده است که راه‌های دسترسی به درون لپ‌تاپ را برای مصرف‌کننده سخت و پیچیده‌تر کنند تا نتوانند به‌راحتی به اجزای داخلی آن دست پیدا کنند. برای این کار از پیچ‌های اختصاصی یا غیرمعمولی استفاده می‌کنند که به‌راحتی و با پیچ‌گوشتی‌های عادی باز نمی‌شود یا قسمت پشت لپ‌تاپ را طوری با قسمت‌های دیگر مهروموم می‌کنند که تنها راه عبور از آن و دسترسی به قطعات داخلی ابزار و روش‌های خاصی است که منحصراً در اختیار گروه تعمیرکنندۀ کارخانۀ سازنده قرار دارد.

مسائل دیگری که در ارتباط با به‌روزرسانی و ارتقای فضای ذخیره‌سازی لپ‌تاپ وجود دارد ازاین‌قرار هستند: ازآنجایی‌که دستگاه‌های مختلف هرروز بیشتر و بیشتر به‌سوی باریک‎ و سبک‌تر شدن پیش ‌می‌روند، انواع درایوها نیز باید در همین راستا تغییر کنند و پیش بروند. به جهت داشتن جای کافی در لپ‌تاپ‌های جدید که نازک‌تر هستند سازندگان این دستگاه‌ها کمتر از SSD های 2.5 اینچی که هم‌اندازۀ هارد درایوهای قدیمی هستند، استفاده می‌کنند. در عوض ممکن است وقتی‌که بالاخره موفق شوید به درون لپ‌تاپ خود نفوذ کرده و قطعات داخلی را ببنید با یک درایو اس اس دی M.2 مواجه شوید که قطعۀ نقره‌ای و باریک و به کوچکی یک آدامس است. در بیشتر موارد، درایو M.2 از درگاه PCI Express استفاده می‌کند و تکنیک افزایش سرعتی به نام «NVMe» را به کار می‌گیرد. در غیر این‌صورت، از درگاه SATA استفاده می‌کند. هرچند درایوهای M.2 ازلحاظ فضا مقرون‌به‌صرفه هستند، اما نحوۀ جایگزین کردن آن‌ها ممکن است خیلی هم ساده نباشد. همچنین در بعضی موارد ممکن است درایو 2.5 اینچی یا M.2 وجود نداشته باشد: در چنین شرایطی SSD به خود مادربرد لحیم می‌شود. اگر این‌طور باشد هیچ راهی برای ارتقای دستگاه شما وجود ندارد!

دوباره باید تأکید کنم که امروز حتی اگر پیچ‌گوشتی به دست بگیرید و به پشت لپ‌تاپ خود فقط نگاه کنید ممکن است باعث باطل شدن تضمین یا گارانتی آن شوید؛ بنابراین پیش از آنکه دست‌به‌کار شده و پیچی را بازکنید، مطمئن شوید که جزئیات و شرایط تضمین را به‌دقت مطالعه کرده‌اید (اگر هنوز هم مجبور هستید این کار را خودتان انجام دهید.)

تشخیص نوع درایو

نکته اصلی ای که از ابتدا باید بدانید نوع درایوی که در لپ‌تاپ شما تعبیه‌شده است. برای اینکه بیشترین نتیجه را از به روزرسانی لپ تاپ خود بگیرید، بهتر است هارددیسک لپ تاپ خود را با درایو SSD با ظرفیت مناسب جایگزین کنید.

نمایی از یک درایو اس اس دی ۲.۵ اینچی

با فرض اینکه ازلحاظ فیزیکی به درایو دسترسی دارید، اگر هارد درایو درون لپ‌تاپی که می‌خواهید آن را ارتقا دهید یک هارد درایو 2.5 اینچی طرح لپ‌تاپ است که از رابط سریال SATA استفاده می‌کند و بر روی درگاه SATA کار می‌کند؛ به‌راحتی می‌تواند با یک SSD مدل 2.5 اینچی مبتنی بر ساتا جایگزین شود. (اگر می‌خواهید تمام اصطلاحات رایج درزمینۀ فضای ذخیره‌سازی متحرک را فرابگیرید می‌توانید نوشتۀ ما در مورد SSD را مطالعه کنید.) بیشتر SSD هایی که در بازار به مصرف‌کننده‌ها فروخته می‌شوند، درایوهای SSD  مدل 2.5 اینچی هستند که در شکل و اندازۀ مناسب لپ‌تاپ در شاسی مناسبی قرار داده‌شده‌اند. همچنین ممکن است که فضای ذخیره‌سازی که هم‌اکنون بر روی لپ‌تاپ شما قرار دارد یک درایو SSD مدل 2.5 اینچی باشد که در این صورت می‌توانید به‌آسانی آن را با SSD دیگری که مثلاً فضای بیشتر و یا عملکرد بهتری دارد جایگزین کنید.

نمایی از یک درایو اس اس دی M.2 ( مدل SX8200 Pro ای دیتا )

یکی دیگر از مواردی که مخصوصاً در لپ‌تاپ‌های باریک و جدیدتر امکان دارد پیش بیاید این است که دستگاه شما از قبل یکی از انواع SSD یعنی mSATA یا M.2 را در خود داشته باشد. امروزه سازندگان و تولیدکنندگان فقط از درایوهای M.2 در لپ‌تاپ‌ها استفاده می‌کنند. در برخی از مدل‌هایی که چندین سال پیش‌ساخته ممکن است از mSATA استفاده‌شده باشد، استفاده از این نوع SSD امروز تقریباً منسوخ‌شده است. بااین‌حال هر دو نوع SSD ذکرشده در اینجا باریک هستند و به نازکی یک بیسکوئیت ویفری بر روی تخته‌مدار قرار می‌گیرند. (اگر بخواهیم جداگانه آن‌ها را بررسی کنیم باید بدانید که عرض بیشتر mSATA 31 میلی‌متر و طول آن‌ها 50 میلی‌متر می‌باشد. درایوهای M.2 باریک‌تر و پهنای آن‌ها 22 میلی‌متر است.) ازآنجاکه درایوهای M.2 بسیار کوچک هستند با استفاده از آن‌ها فضای زیادی درون لپ‌تاپ ذخیره می‌شود، اما مشخصاً بعداً نمی‌توانید یک درایو 2.5 اینچی بزرگ‌تر را جایگزین آن‌ها کنید.

بیشتر بخوانید : درایو M.2 چیست ؟

SSD mSATA را فقط می‌توان با یک SSD mSATA دیگر جایگزین کرد، اما همچنان همان لپ‌تاپ قدیمی باقی می‌مانند. اگر درایوی که در لپ تاپ شما وجود دارد یک درایو بوت M.2 است ارتقا دادن آن تنها وقتی ارزشمند خواهد بود که آن‌ها را با یک SSD M.2 با ظرفیت بیشتر جایگزین کنند. به یاد داشته باشید که تمام M.2 های بسیار کوچک که مانند آدامس هستند اما بسته به نوع درایو می‌توانند از درگاه رابط SATA یا PCI Express استفاده کنند. در اسلات M.2 لپ‌تاپ شما احتمالاً تنها از یک نوع درگاه پشتیبانی خواهد کرد؛ بنابراین دقیقاً ازآنچه بدان نیاز دارید و آنچه می‌خرید مطمئن شوید.

ازلحاظ طولی SSD های M.2 همچنین در ابعاد مختلفی موجود هستند و مطمئناً هیچ‌کس نمی‌خواهد درایوی بخرد که ازلحاظ فیزیکی بلندتر از حد مجازی فضای موجود باشد. (اگر کوتاه‌تر باشد ممکن است کار کند که این موضوع به نحوۀ طراحی آن بستگی دارد). شکل ظاهری بیشتر درایوهای M.2 بانام «تایپ 2280» شناخته می‌شود که نشان‌دهندۀ طول و عرض درایو است: 22 میلی‌متر عرض و 80 میلی‌متر طول. برخی از سازندگان لپ‌تاپ ممکن است برای صرفه‌جویی در فضای موجود از نوع 2242 (42 میلی‌متر) یا تایپ 2260 (60 میلی‌متر) استفاده کنند. بازهم تأکید می‌کنم پیش از خریدن درایو جدید باید از نوع درایوی که در حال حاضر در لپ‌تاپ شما وجود دارد مطمئن شوید. پیشنهاد می‌کنیم که حتماً دفترچۀ راهنما را مطالعه کنید یا در صورت وجود برگۀ مشخصات (data sheet) را بررسی کنید یا با قسمت پشتیبانی تماس بگیرید.

اگر لپ‌تاپ شما بیشتر از چند سال سن دارد به‌احتمال‌زیاد در آن هارد درایو 2.5 اینچی تعبیه‌شده است؛ و اگر چنین باشد فقط یک‌راه برای تشخیص آن وجود دارد و آن بررسی ضخامت درایو است.

ضخیم یا باریک؟

تقریباً ضخامت تمام مدل‌های جدید SSD ها و آن‌هایی که اخیراً به بازار آمده‌اند 7 میلی‌متر است؛ اما ضخامت درایوهایی که پیش از آن ساخته‌شده‌اند و قدیمی‌تر هستند 9.5 میلی‌متر است و درگذشته استفاده از آن‌ها رایج‌تر بوده است. این اندازه‌ها قراردادی و دلخواه نبودند: هارد درایوهای 2.5 اینچی قدیمی‌تر برای لپ‌تاپ‌هایی استفاده می‌شدند که ضخامت آن‌ها 9.5 میلی‌متر بود و محفظۀ بیرونی SSD ها طوری ساخته شدند که بتوانند این ضخامت را پشتیبانی کنند. حالا ابعاد محل قرار گرفتن هارد درایوها متفاوت است و بنابراین وجود SSD های نازک‌تر ضروری می‌شود.

جایگاه درایو 2.5 اینچی درون لپ‌تاپ طوری طراحی‌شده است که تنها یکی از ضخامت‌های ذکرشده را می‌پذیرد. اگر این جایگاه 9.5 میلی‌متری باشد بیشتر SSD هایی که الآن وجود دارند کاملاً درون آن قرار نمی‌گیرند و فضای کمی باقی می‌ماند که می‌تواند باعث لرزیدن درایو شود. این موضوع لزوماً چیز بدی نیست اما ایدئال هم نیست مسلماً ترجیح می‌دهید که SSD کاملاً درون محفظه جای بگیرد و فضای اضافی وجود نداشته باشد. این فضا باید طوری باشد که سیم‌پیچ موجود در محفظه کانکتور SSD را خم نکند (و همچنین نباید هیچ صدای آزاردهندۀ لرزشی بشنوید). باید مطمئن شوید که فروشنده SSD فضا را طوری می‌بندد که درایو به‌اندازۀ کافی در محل قرار گیرد و تکان نخورد. بیشتر فروشنده‌ها این کار را انجام می‌دهند اما همۀ آن‌ها این‌طور نیستند. همیشه می‌توانید به‌صورت بداهه این فضا را با مواد به‌دردنخور (غیر رسانا، لطفاً!) پرکنید، اما یک چهارچوب پیش‌ساخته بهتر و مناسب و حرفه‌ای‌تر خواهد بود.

اگر ارتفاع محفظۀ 2.5 اینچی 7 میلی‌متر باشد، با بیشتر SSD های جدید کاملاً متناسب و اندازه خواهد بود.

سؤال بزرگ‌تر این است: درایو اینترنال یا اکسترنال؟

نمایی از درایو اس اس دی اکسترنال ( مدل SE800 ای دیتا)

درنهایت، سؤال مهم‌تر این است که آیا واقعاً تمام این مشکلات و مسائل ارزش انجام دادن این مراحل را دارد یا خیر. اگر فقط می‌خواهید فضا ذخیره‌سازی بیشتری به لپ‌تاپ خود اضافه کنید و چشم‌انداز ورود به داخل شاسی‌های تاریک است، پیشنهاد می کنیم به فکر خرید یک درایو اکسترنال باشید.

بیشتر بخوانید : درایو اکسترنال چیست ؟

ارتقای هارد درایو داخلی و اینترنال موجود در لپ‌تاپ شما به SSD معمولاً امری است که بیشتر از هر چیزی به کارایی و عملکرد سیستم مرتبط است. به‌هرحال این ارتقا بیشترین تأثیر را بر بالا بردن سرعت بوت باشد یا کاهش زمان لود در زمان بازی یا فقط بهبودپاسخگویی کلی در حین انجام کارهای روتین، ارتقای درایو داخلی با سیستم‌عامل با نصب‌شده بر روی آن خواهد گذاشت.

اما اگر فقط فضای بیشتری برای ذخیرۀ عکس یا فایل‌هایی که به‌صورت دائمی با آن‌ها سروکار ندارید می‌خواهید، استفاده از هارد درایو یا SSD اکسترنال می‌تواند راه بسیار ساده‌تری برای ارتقای ظرفیت فضای ذخیره‌سازی شما باشد و مزیت آن این است که به هیچ پیچ و پیچ‌گوشتی نیاز ندارید.

[1]  Semiconductor fabrication plant کارخانه‌ای است که در آن تجهیزاتی مانند مدارهای یکپارچه ساخته می‌شود.