آشنایی با انواع سوکت‌های مادربرد + ویژگی‌های هر کدام

مادربرد یکی از ارکان اصلی هر کامپیوتر است و بخش‌های مختلف سخت‌افزاری روی آن سوار می‌شوند.

برای اتصال پردازنده، ماژول‌های رم، کارت گرافیک، کارت‌های جانبی نظیر کارت صدا و تلویزیون و غیره روی مادربرد، سوکت‌های مختلفی در نظر گرفته شده تا اتصال این اجزا راحت‌تر باشد.

هر نوع سوکت برای نوع خاصی سخت‌افزار در نظر گرفته شده است و خود سخت‌افزارها هم از نظر مدل‌های تحت پشتیبانی مادربرد، ممکن است سوکت‌های متفاوتی داشته باشند.

به عنوان مثال پردازنده‌های نسل‌های مختلف از استانداردهای متفاوتی برای اتصال به مادربرد استفاده می‌کنند و سوکت مناسب آن‌ها از نظر ابعاد و تعداد پین فرق دارد.

شاید برایتان این سؤال پیش بیاید که دلیل این همه تنوع در تعداد و ساختار سوکت‌های مادربرد چیست؟ یا اینکه انواع سوکت‌های مادربرد کدام است و یا تشخیص سوکت مادربرد به چه صورت انجام می‌گیرد؟

در پاسخ باید گفت که علت این تنوع، تمایز میان سخت‌افزارهای مختلف است.

مثلاً سوکت‌های CPU با اسلات‌های مادربرد که مخصوص اتصال ماژول‌های رم است، فرق دارند. یا ابعاد و تعداد پین‌های اسلات‌های توسعه برای اتصال کارت گرافیک و غیره با ماژول‌های رم متفاوت است.

اگر قصد خرید مادربرد جدیدی دارید و می‌خواهید اطلاعاتی در مورد سوکت‌های آن کسب کرده و سایر اجزای کامپیوتر را روی آن نصب کنید، پیشنهاد ما این است که تا پایان با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید : مشاهده انواع مادربرد و مشخصات آن‌ها

سوکت مادربرد چیست؟

سوکت مجموعه‌ای از پین‌ها است که پردازنده یا قطعات دیگر را در جای خود نگه می‌دارد و مادربرد را با سایر اجزای کامپیوتر مرتبط می‌سازد.

معمولاً از سوکت مادربرد با عنوان سوکت پردازنده هم یاد می‌شود زیرا محل اتصال CPU را عمدتاً سوکت می‌نامند در حالی که سایر رابط‌های کامپیوتر هم به نوعی سوکت هستند اما ممکن است از عنوان پورت یا اسلات از آن‌ها نام برده شود.

بسته به نسل CPU، سوکت‌های مختلفی وجود دارد. اگر موقعیتی رخ دهد که CPU و سوکت با هم سازگار نباشند، به این معنی است که پردازنده با تعداد پین‌ها و ابعاد سوکت CPU سازگار نیست و نمی‌توان آن را به مادربرد متصل کرد.

خوشبختانه، تشخیص و بررسی اینکه آیا CPU مورد نظر شما با یک مادربرد خاص سازگار است یا خیر، آسان است. معمولاً توصیه می‌شود ابتدا CPU را انتخاب کنید، در نتیجه نوع و مشخصات سوکت آن قابل‌شناسایی خواهد بود و خرید یک مادربرد را کمی ساده‌تر می‌کند.

به عنوان مثال، یک پردازنده Ryzen 5 3600X جدید به یک مادربرد با سوکت AM4 نیاز دارد، در حالی که پردازنده Core i5-9600K اینتل به مادربردی نیاز دارد که از  سوکت LGA 1151 پشتیبانی کند.

بیشتر بخوانید : پردازنده Ryzen؛ بررسی همه‌جانبه پردازنده پرطرفدار AMD

از آنجایی که تنوع بالایی برای انواع مادربرد از نظر پردازنده‌های مختلف وجود دارد و هر پردازنده هم باید برای اتصال به مادربرد، سوکت سازگار خود را داشته باشد، لذا شناخت انواع سوکت‌های روی مادربرد و تفاوت‌ها و ویژگی‌های آن‌ها می‌تواند شما را در تجهیز یک کامپیوتر یاری کند.

انواع سوکت‌های مادربرد

چرا دانستن انواع سوکت مادربرد مهم است؟ هنگام خرید یک CPU یا هنگام ارتقاء آن، مهم است که سوکت CPU و سوکت روی مادربرد هر دو با هم مطابقت داشته باشند. اما سؤال مهم این است که چگونه سوکت مادربردی که در اختیار دارید را بررسی کنید؟

چند راه ساده برای بررسی سوکت مادربرد وجود دارد. ما پیش از آنکه به روش‌های تشخیص انواع سوکت مادربرد بپردازیم بهتر است انواع آن‌ها را شناخته و مشخصات هر یک را بررسی کنیم.

اساساً سه نوع سوکت وجود دارد که احتمالاً مادربرد شما دارای یکی از آن‌ها است که عبارت‌اند از:

• سوکت LGA – سوکت آرایه شبکه زمین
• سوکت PGA – سوکت آرایه شبکه پین
• سوکت BGA – سوکت آرایه شبکه توپی شکل

این انواع سوکت به عنوان استانداردهای سوکت نسل‌های مختلف پردازنده هم شناخته می‌شوند و هر یک دارای انواع متعددی هستند که بر اساس نوع پردازنده و نسل آن، متفاوت خواهد بود.

سوکت‌های Land Grid Array یا آرایه شبکه زمین، روی مادربرد دارای پین‌هایی هستند که پردازنده به آن‌ها می‌چسبد. CPUهایی که روی این نوع سوکت نصب می‌شوند دارای پد هستند.

نوع سوکت LGA معمولاً در مادربردهای مبتنی بر اینتل یافت می‌شود. نمونه‌ای از این نوع سوکت در شکل زیر نشان داده شده است:

سوکت‌های Pin Grid Array یا آرای شبکه پین، معمولاً دارای سوراخ‌هایی هستند که پین‌های پردازنده روی آن‌ها قرار می‌گیرند.

پردازنده‌هایی که با این سوکت به مادربرد وصل می‌شوند، پین‌هایی دارند که داخل این سوراخ‌ها رفته بنابراین ابعاد سوکت و تعداد پین‌های آن برای سازگاری مادربرد و پردازنده بسیار مهم هستند.

نوع سوکت PGA معمولاً در مادربردهای ساخت شرکت AMD یافت می‌شود. نمونه‌ای از این سوکت هم در شکل زیر قابل‌مشاهده است.

سوکت‌های Ball Grid Array یا آرایه شبکه توپی شکل از طریق لحیم تراشه پردازنده، به مادربرد متصل می‌شوند.

پردازنده‌هایی که از این نوع سوکت استفاده می‌کنند، غیرقابل تعویض هستند زیرا لحیم‌کاری آن‌ها بازشدنی نیست و یا در صورت باز شدن، المان‌های داخلی تراشه پردازنده به دلیل مجاورت در معرض حرارت بالا به دلیل ذوب شدن لحیم، می‌سوزند و عملاً قابل‌استفاده نیستند.

سوکت‌های BGA بیشتر در لپ‌تاپ‌ها یافت می‌شوند. در واقع برای استفاده از پردازنده‌های اینتل و AMD در لپ تاپ‌ها از این نوع سوکت استفاده می‌کنند.

نمونه‌ای از آن‌ها در شکل زیر نشان داده شده است.

منظور از سازگاری سوکت مادربرد چیست؟

تفاوت سوکت‌های مادربرد از نظر ظاهری، شامل ابعاد، شکل و تعداد پین‌ها و همچنین الگوی اتصال تراشه پردازنده به مادربرد است.

اما منظور از سازگاری سوکت مادربرد چیست؟ باید گفت که سازگاری سوکت مادربرد به معنی سازگاری مادربرد با سی پی یو است، یعنی نوع سوکت مادربرد به گونه‌ای که با یک پردازنده خاص از یک نسل خاص سازگار است و سایر پردازنده‌ها روی آن نصب نمی‌شوند.

این سازگاری بسیار مهم است زیرا در صورتی که مادربرد شما از تراشه پردازنده پشتیبانی نکند، در این صورت مجبور می‌شوید یا CPU و یا مادربرد خود را تعویض کنید.

در صورتی که پردازنده روی مادربرد قابل اتصال نباشد و یا پس از اتصال، ایجاد ارتباط با سایر اجزای کامپیوتر از جمله رم از طریق مادربرد امکان‌پذیر نباشد، در این صورت کامپیوتر کار نخواهد کرد.

در ادامه تفاوت مادربردهای AMD و Intel را از نظر نوع سوکت مادربرد به صورت تفکیک شده و تفاوت ظاهری آن‌ها را از نظر تعداد پین بررسی خواهیم کرد.

سوکت‌های اینتل

سوکت‌های مادربرد اینتل به طور کلی بر اساس چهار استاندارد طراحی شده‌اند و نسل‌های مختلف CPU از سوکت خاص خود برای اتصال به مادربرد استفاده می‌کنند.

• سوکت LGA1151: این سوکت برای اتصال نسل‌های هفتم، هشتم و نهم پردازنده‌های اینتل استفاده شده و دارای 1151 پین است.
• سوکت LGA1200: این سوکت برای اتصال نسل‌های دهم و یازدهم پردازنده‌های اینتل مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای 1200 پین است.
• سوکت LGA1700: این نوع سوکت دارای 1700 پین بوده و برای نسل دوازدهم پردازنده‌های اینتل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• سوکت LGA2066: این سوکت دارای 2066 پین است و برای نسل‌های هفتم، هشتم، نهم و دهم پردازنده‌های اینتل استفاده شده و همچنین پردازنده‌های سری Xeon Skylake-W و Cascade Lake-W اینتل هم از طریق این سوکت به مادربرد متصل می‌شوند.

بیشتر بخوانید : همه چیز درباره انواع پردازنده اینتل (Intel CPU) و مقایسه آن‌ها

سوکت‌های AMD

پردازنده‌های ساخت شرکت AMD تنوع کمتری از نظر نوع و تعداد سوکت‌های مادربرد دارند.

این پردازنده‌ها عموماً از دو استاندارد سوکت برای اتصال به مادربرد استفاده می‌کنند:

• سوکت AM4: این سوکت از نوع PGA است و پردازند های AMD Athlon و Ryzen 1000, 2000, 3000, 4000, 5000 برای اتصال به مادربرد از این استاندارد استفاده می‌کنند. تعداد پین‌های این سوکت 1331 است.
• سوکت sTRX4: این سوکت از هم استانداردهای مورد استفاده پردازنده‌های AMD است با این تفاوت که از نوع LGA می‌باشد و پردازنده‌های سری AMD Threadripper 3000 از آن استفاده می‌کنند. تعداد پین‌های این سوکت 1094 می‌باشد.

چگونه می‌توان سوکت مادربرد را چک کرد؟

برای اینکه سازگاری مادربرد با پردازنده را بررسی کنید، ابتدا باید بدانید که مادربرد شما چه سوکتی دارد. معمولاً مشخصات سوکت‌های مادربرد به عنوان یکی از آیتم‌های راهنمای خرید مادربرد، در مشخصات محصول ذکر می‌شود.

اما ممکن است به این مشخصات دسترسی نداشته باشید، پس چگونه می‌توان نوع و مشخصات سوکت مادربرد را تشخیص داد؟

به طور کلی سه روش برای تشخیص سوکت مادربرد وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:

1. صفحه مشخصات مادربرد

این روش ساده‌ترین راه برای تشخیص سوکت مادربرد است. معمولاً در صفحه مشخصات مادربرد که به صورت فیزیکی در جعبه آن قرار دارد و یا با جستجوی مدل آن در اینترنت می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید، مشخصات سوکت مادربرد وجود دارد.

در صورتی که مدل مادربرد و برند سازنده آن را می‌دانید، می‌توانید مشخصات آن را در اینترنت جستجو کرده و اطلاعات مربوط به سوکت روی آن را بیابید.

در صورتی که مشخصات مادربرد خود را نمی‌دانید، کافی است در منوی استارت، عبارت System information را تایپ کرده و اینتر بزنید.

در صفحه جدید، Motherboard Manufacturer یا Baseboard Manufacturer را جستجو کنید. در این صفحه می‌توانید سازنده مادربرد و اطلاعات مربوط به آن را در زیر عبارت Motherboard/BaseBoard Model مشاهده کنید.

2. بررسی برچسب‌های روی مادربرد

دومین روش برای تشخیص انواع سوکت‌های مادربرد، بررسی لیبل‌ها و برچسب‌های نصب شده روی مادربرد است. معمولاً هر مادربردی دارای یک سری برچسب است که به سادگی تمام مشخصات مادربرد را نشان می‌دهد.

همچنین اجزای مختلف، پورت‌ها، سوکت‌ها و اسلات‌های مادربرد را می‌توان در این مشخصات یافت. معمولاً در بیشتر مادربردها، در نزدیکی سوکت CPU، نوع و استاندارد سوکت مادربرد نوشته شده است.

به عنوان مثال در شکل زیر مشخصات مربوط به نوع سوکت سازگار با CPU از نوع LGA1155 نوشته شده است.

البته این روش به شرطی امکان‌پذیر است که بتوانید کامپیوتر را باز کرده و به مادربرد دسترسی پیدا کنید.

عموماً این روش برای کامپیوترهای دسکتاپ قابل‌استفاده است و برای لپ تاپ‌ها به دلیل سخت‌تر بودن دسترسی به مادربرد به راحتی امکان‌پذیر نیست.

در ثانی مادربردهای لپ تاپ‌ها به دلیل ابعاد کوچک‌تر، معمولاً فاقد برچسب هستند و یا در صورت وجود، برچسب‌های آن به سادگی قابل‌خواندن نیست. به همین دلیل برای تشخیص سوکت مادربرد در لپ تاپ‌ها بهتر است از نرم‌افزار استفاده کنید.

با نصب نرم‌افزار مربوط به سادگی به اطلاعات پردازنده و نوع سوکت آن دسترسی پیدا خواهید کرد.

3. استفاده از نرم‌افزار

تاکنون نرم‌افزارهای زیادی برای دسترسی به مشخصات پردازنده ارائه شده‌اند. یکی از این نرم‌افزارها، CPU-Z نام دارد که با نصب آن روی کامپیوتر می‌توانید به سادگی از طریق تب CPU، مشخصات سوکت پردازنده را بیابید.

در فیلد Package، مشخصات مربوط به پردازنده به راحتی قابل‌دسترسی است.

البته مشخص است که این روش هم در صورتی قابل‌استفاده است که بخواهید سیستم خود را ارتقاء دهید و سیستم در حال حاضر قابل‌استفاده باشد. زیرا برای دسترسی به اطلاعات پردازنده، باید این نرم‌افزار یا برنامه‌های مشابه را روی کامپیوتر فعال نصب کنید.

جمع‌بندی

انواع پردازنده‌ها از سوکت‌های مختلفی برای اتصال به مادربرد استفاده می‌کنند. سوکت‌های مادربرد به دلیل تفاوت‌هایی از نظر ظاهری، ابعاد و تعداد پین‌های اتصال با هم دارند، باید پیش از انتخاب مادربرد و یا پردازنده سازگار با آن، به درستی بررسی شوند.

تشخیص سوکت مادربرد به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که ساده‌ترین آن، بررسی مشخصات مادربرد روی دفترچه مشخصات فیزیکی آن و یا جستجوی نام و مدل آن در اینترنت است.

در صفحه مشخصات مادربرد، همچنین در صفحه مشخصات CPU، مشخصات سوکت آن ذکر شده است و با مراجعه به آن می‌توانید انواع سوکت‌های مادربرد را تشخیص دهید.

همچنین برخی از مادربردها، نام و مدل سوکت را به صورت برچسب روی خود دارند که کار شما را آسان خواهد کرد.

در نهایت اگر هیچ یک از این روش‌ها قابل‌استفاده نبود، در صورتی که قصد ارتقاء سیستم را داشته باشید می‌توانید با نصب نرم‌افزارهای شخص ثالث روی کامپیوتر، به مشخصات CPU دسترسی پیدا کنید. در این صورت نوع سوکت و استاندارد آن در محیط نرم‌افزار قابل‌شناسایی است.