باس رم چیست و چه کاربردی دارد؟

در هر کامپیوتر یا لپ تاپ، باس‌های مختلفی وجود دارند که وظیفه اتصال و ایجاد ارتباط میان اجزای مختلف را بر عهده دارند. باس کامپیوتر، باس آدرس، باس کنترل و باس رم، از جمله این باس‌ها هستند.

در واقع باس‌ها لینک‌های ارتباطی هستند که داده‌ها، آدرس‌ها، سیگنال‌های کنترلی و توان لازم برای عملکرد اجزای مختلف کامپیوتر را انتقال می‌دهند.

از دیدگاه کلی باس‌های کامپیوتر به باس‌های داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. باس خارجی در واقع درگاه‌های الکترونیکی هستند که برای اتصال سخت‌افزارهای خارجی نظیر پرینتر و غیره استفاده می‌شوند. باس‌های داخلی برای اتصال اجزای داخلی سیستم به کار می‌روند.

یکی از این باس‌ها که در میان CPU و حافظه رم کامپیوتر یا لپ تاپ قرار دارد و ایجاد ارتباط بین این دو مؤلفه بر عهده آن است، باس رم است. اگر قصد خرید رم دارید و می‌خواهید با مفهوم باس رم بیشتر آشنا شوید، این مقاله را از دست ندهید.

چرا باید هنگام خرید رم به باس آن توجه کنیم؟

یکی از مهمترین دلایلی که باعث می‌شود هنگام خرید رم به میزان باس آن توجه شود، سازگاری رم با مادربرد و حافظه‌های رم موجود بر روی سیستم است.

در واقع رمی که می‌خواهید خریداری کنید باید از طرف مادربرد ساپورت شود. به ویژه اگر سیستم شما قدیمی است این موضوع بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.

به عنوان مثال برخی از مادربردها حداکثر باس 2133 را ساپورت می‌کنند. بنابراین صرف هزینه برای خرید یک رم جدید با باس 2666 کاملاً بیهوده است.

علاوه بر این، سازگاری رم‌های سیستم با یکدیگر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. فرض کنید می‌خواهید حافظه رم سیستم خود را ارتقاء دهید. در این صورت باید به باس رم قبلی خود توجه کنید و رم جدید را بر این اساس انتخاب کنید.

در صورتی که باس‌های رم با هم متفاوت باشند، احتمالاً عملکرد سیستم شما با اختلال مواجه خواهد شد. حتی ممکن است کامپیوتر یا لپ تاپ شما بالا نیاید و هنگام روشن کردن آن با بوق اخطار مواجه شوید!

بنابراین توجه به میزان باس هنگام خرید رم یکی از مواردی است که اهمیت بالایی دارد.

باس رم چیست؟

باس رم یک نوع باس داخلی کامپیوتر یا لپ تاپ است که حافظه اصلی را به کنترلر حافظه متصل می‌کند.

در سیستم‌های قدیمی‌تر از رابط‌های باس نظیر VMEbus برای اتصال باس رم با کنترلر استفاده می‌شد، اما در سیستم‌های کامپیوتر مدرن‌تر، به منظور کاهش تاخیر و افزایش سرعت رم، باس رم مستقیماً به تراشه‌های DRAM متصل می‌شود.

بیشتر بخوانید : فرق بین سرعت و تاخیر رم (CAS Latency)

چند نمونه از این باس‌های مدرن، باس رم‌های SDRAM و باس‌های نقطه‌ به‌ نقطه نظیر SLDRAM و RDRAM هستند.

باس رم کامپیوتر بر اساس مکانیزم انتقال سریع داده ساخته شده است، همچنین این باس از دو بخش اصلی تشکیل یافته که یکی باس داده و دیگری باس آدرس است. باس داده انتقال اطلاعات را بین حافظه رم و chipset بر عهده دارد.

هر چه عرض باس داده بیشتر باشد، اطلاعات با سرعت بیشتری انتقال یافته و این باعث می‌شود که اطلاعات بیشتری در واحد زمان منتقل شود. عرض باس داده را پهنای باند داده می‌نامند.

پهنای باند داده مستقیماً به فرکانس رم وابسته است. در واقع فرکانس رم تعیین‌کننده تعداد انتقال داده‌ها در واحد زمان است و برای تشخیص سرعت رم کامپیوتر استفاده می‌شود.

باس آدرس هم وظیفه ایجاد ارتباط با سیستمی را دارد که داده‌ها و اطلاعات ذخیره شده یا ارسال شده به حافظه، مربوط به آن است.

سرعت پاسخگویی و تأخیر در عملیات ذخیره‌سازی داده‌ها در یک کامپیوتر به طور مستقیم به باس آدرس وابسته است، به این دلیل که وظیفه تعیین مکان اطلاعات بر عهده این باس است.

هرچه پهنای باند آدرس بیشتر باشد، مقدار حافظه‌ای که توسط پردازنده سیستم قابل‌ خواندن یا نوشتن است نیز بیشتر خواهد بود.

کاربرد باس رم چیست؟

سرعت رم سیستم توسط سرعت و عرض باس تعیین می‌شود. عرض باس به تعداد بیت‌هایی اطلاق می‌شود که می‌توان به طور همزمان بین رم و CPU ارسال کرد. سرعت باس هم بر اساس تعداد دفعاتی که یک گروه از بیت‌ها در هر ثانیه ارسال می‌شوند، تعیین می‌گردد.

هر بار که داده‌ها از حافظه رم به CPU انتقال می‌یابند، یک سیکل باس رخ می‌دهد. برای تشخیص سرعت رم کامپیوتر، معیارهای مختلفی تعریف می‌شود که عبارتند از: زمان دسترسی، تعداد بایت در ثانیه و غیره. یکی از این معیارها، فرکانس رم است که بر حسب مگاهرتز تعیین می‌شود.

همچنین یکی از معیارهای مهم برای تعیین سرعت رم نیز فرکانس رم است که خود به سرعت باس و پهنای باند باس وابسته است. به عنوان مثال یک باس 32 بیتی 100 مگاهرتز قادر است از نظر تئوری، 4 بایت داده را به تعداد 100 میلیون بار در ثانیه به CPU ارسال کند.

بنابراین هرچه عرض باس و فرکانس رم بیشتر باشد، سرعت انتقال داده‌ها بیشتر است. اما در عمل حافظه‌های رم تحت سرعت اسمی خود، کار نمی‌کنند و تاخیر در انتقال و پاسخگویی وجود دارد.

جالب است بدانید که نحوه تشخیص مشخصات رم در سیستم ساده است و به روش‌های مختلف از محیط ویندوز می‌توان این مشخصات را به دست آورد.

اما در این بین، باس رم تنها یک رابط سخت‌افزاری بوده و هیچ راهی برای تشخیص باس رم در ویندوز وجود ندارد. تنها راه ممکن، مراجعه به مشخصه‌های باس رم در وب‌سایت شرکت سازنده و یا دسترسی به برد اصلی کامپیوتر است.

استانداردهای باس رم

برای رم‌های مختلف DDR SDRAM، استانداردهای مختلفی از نظر باس رم وجود دارد. به عنوان مثال باس رم ddr2 بر اساس استانداردهای مختلف دارای مشخصه‌های زیر است:

• استاندارد DDR2-400: نرخ کلاک باس برابر 200 مگاهرتز، سرعت انتقال برابر 400 میلیون انتقال در ثانیه و پهنای باند باس برابر 3200 مگابیت بر ثانیه است.
• استاندارد DDR2-533: نرخ کلاک باس برابر 266 مگاهرتز، سرعت انتقال برابر 533 میلیون انتقال در ثانیه و پهنای باند باس برابر 4266 مگابیت بر ثانیه است.
• استاندارد DDR2-667: نرخ کلاک باس برابر 333 مگاهرتز، سرعت انتقال برابر 667 میلیون انتقال در ثانیه و پهنای باند باس برابر 5333 مگابیت بر ثانیه است.
• استاندارد DDR2-800: نرخ کلاک باس برابر 400 مگاهرتز، سرعت انتقال برابر 800 میلیون انتقال در ثانیه و پهنای باند باس برابر 6400 مگابیت بر ثانیه است.
• استاندارد DDR2-1066: نرخ کلاک باس برابر 533 مگاهرتز، سرعت انتقال برابر 1066 میلیون انتقال در ثانیه و پهنای باند باس برابر 8533 مگابیت بر ثانیه است.

همین مشخصه‌ها برای باس رم ddr3 و ddr4 هم قابل‌تعریف است. به عنوان مثال استاندارد DDR3-1333 دارای سرعت 1333 میلیون انتقال در ثانیه است و پهنای باند آن هم معادل 10666 مگابیت بر ثانیه است.

استانداردهای مختلف رم از نظر نرخ کلاک باس با هم متفاوت هستند. بنابراین برای انتخاب یک رم مناسب، متناسب با نیازتان می‌بایست به سرعت باس رم هم دقت کنید. در ادامه یکی از بهترین رم‌های DDR4 موجود در بازار را معرفی می‌کنیم.

رم DDR4 مدل XPG SPECTRIX D50 ای دیتا با نورپردازی RGB

رم XPG SPECTRIX D50 ساخت شرکت XPG (از برندهای Adata) است و توسط گروه آونگ ارائه و گارانتی می‌شود. حداکثر نرخ کلاک باس در این ماژول رم برابر 4800 مگاهرتز است و سرعت انتقال آن برابر 9600 انتقال در ثانیه خواهد بود.

نرخ کلاک بالای باس این ماژول رم، امکان انتقال حجم بالایی از اطلاعات را در واحد زمان ممکن ساخته و همین مسئله امکان استفاده از این رم را برای اجرای برنامه‌های سنگین و همچنین اجرای چندین برنامه به صورت همزمان فراهم کرده است.

البته علاوه بر سرعت کلاک، ظرفیت حافظه هم یک فاکتور مهم در انتخاب رم و ارزیابی عملکرد آن است. XPG SPECTRIX D50، دارای حداکثر ظرفیت 32 گیگابایت است که آن را برای کاربردهای سنگین مثل گیمینگ یا رندرینگ نیز به گزینه‌ای مناسب تبدیل می‌کند.

جمع‌بندی

باس رم یک پل ارتباطی میان حافظه رم و پردازنده کامپیوتر یا لپ تاپ است. اگر می‌خواهید از حداکثر سرعت رم خود بهره ببرید، می‌بایست معیارهای مختلفی نظیر پهنای باند و سرعت انتقال را در باس رم کامپیوتر خود ارزیابی کنید.

همچنین استانداردهای مختلفی برای همه انواع رم به خصوص رم‌های DDR وجود دارد و مشخصه‌های باس رم برای هر استاندارد نیز مشخص است.

البته دست‌یابی به سرعت اسمی رم در عمل به دلیل وجود تأخیر امکان‌پذیر نیست اما می‌توان با انتخاب صحیح و منطبق باس رم و رم مورد استفاده در کامپیوتر و پردازنده، این تاخیرها را به حداقل رساند.